Rematan as obras de mellora en áreas de xogo e lecer en Cans, Torneiros, Mosende e Budiño

 

  • A intervención, cun orzamento total de 74.300 euros —dos cales 10.900 foron achegados con fondos propios e o resto a través do Plan +Provincia 2024 da Deputación de Pontevedra—, permitiu mellorar elementos de xogo, renovar pavimentos e valados, e instalar nova sinalización e equipamento.

 

O Porriño, 22 de xullo de 2025.– O Concello do Porriño vén de completar un proxecto de mellora de espazos públicos que permitiu renovar cinco parques infantís e unha área biosaludable distribuídos por distintas parroquias do municipio. Cun investimento total de 74.300 euros —dos cales 10.900 foron achegados con fondos municipais e o resto a través do Plan +Provincia 2024 da Deputación de Pontevedra—, as actuacións supuxeron unha transformación significativa destes espazos de lecer, pensados para o disfrute das familias e especialmente da infancia.

“Trátase dunha intervención que responde ao noso compromiso coa mellora da calidade de vida da veciñanza, en particular dos máis pequenos. Os parques son lugares de encontro, de xogo e de aprendizaxe, polo que era prioritario garantir que sexan seguros, accesibles e ben equipados”, sinalou o alcalde, Alejandro Lorenzo.

As obras incluíron a substitución de pavimentos por superficies amortecedoras, a reparación ou reposición de xogos deteriorados, a renovación de valados perimetrais e a instalación de novos elementos biosaludables. Ademais, colocáronse paneis informativos en cada área cos datos de uso, idades recomendadas e teléfonos de contacto para incidencias e urxencias.

As melloras leváronse a cabo en puntos repartidos polas parroquias de Cans, Torneiros, Mosende e Budiño. En Cans actuouse nos parques da Graña e do Río Couso, onde se renovaron os solos e se reubicaron algúns elementos de exercicio ao aire libre. En Torneiros, mellorouse o parque da Fase I coa reparación de xogos, renovación do peche e instalación de porterías antivandálicas, mentres que no parque do Alba se substituíron todos os elementos da área biosaludable.

No parque da Costeira, en Mosende, realizouse unha intervención completa que incluíu a renovación do valado, o acondicionamento do terreo e a colocación de céspede artificial. Finalmente, no parque da Forna, en Budiño, creouse unha nova área infantil cun deseño actualizado, xogos renovados e mellora da superficie e dos acabados.

Lorenzo destacou que esta actuación forma parte dunha estratexia máis ampla para mellorar o espazo público en todo o municipio: “Queremos que todos os nenos e nenas de O Porriño teñan acceso a áreas de xogo modernas, independemente da parroquia na que vivan. É unha cuestión de igualdade e de cohesión territorial, e seguiremos avanzando nesta liña nos vindeiros proxectos”.

As Carmes de Cans volven reunir á parroquia nas Festas do Carme

 

O Porriño, 16 de xullo de 2025.- A parroquia de Cans celebrou este mércores as Festas do Carme, unha das citas máis sinaladas do ano, caracterizada pola implicación directa das mulleres da parroquia que levan o nome de Carme.

En total, máis de 30 Carmes foron as encargadas da organización da festa, mantendo viva unha tradición que combina gastronomía, encontro e identidade local. No pasado, ata 50 mulleres chamadas Carmen participaron nesta organización.

A xornada incluiu os actos habituais como a misa, a procesión e un dos momentos máis agardados: a merenda-cea veciñal, na que cada Carme preparou a súa tortilla, ademais doutros pratos típicos que se compartiron nun ambiente distendido e festivo.

Como cada ano, o Concello do Porriño sumouse á celebración cun xesto xa convertido en costume: a entrega dunha rosa a cada Carmen como mostra de recoñecemento polo seu papel fundamental na festa.

O alcalde de O Porriño, Alejandro Lorenzo, destaca a importancia desta celebración: “As Festas do Carme en Cans son un claro exemplo da forza da comunidade local para manter as tradicións vivas, fomentando a participación de todas as xeracións nun espírito de convivencia e identidade”.

Cabe destacar que Cans conta con dúas festas patronais moi importantes: ademais das Festas do Carme, está o famoso Ramo de Santo Estevo, patrón da parroquia. Nesta celebración, a organización corre a cargo dos “mayordomos”, escollidos segundo a data da súa voda na igrexa da parroquia, que convidan a tódolos veciños a un gran banquete onde non falta o viño frío e quente, así como produtos típicos de Nadal como o chocolate con churros. Toda unha tradición singular que subliña o vínculo entre a comunidade e as súas raíces.

As Festas do Carme en Cans seguen a destacar polo seu formato único e pola capacidade de reunir á veciñanza arredor dunha celebración feita á medida da comunidade.

O Concello do Porriño leva a cabo obras de mellora viaria e de saneamento en Carracido, Torneiros, Mosende e Atios cun orzamento de máis de 153.000 euros

 

O Porriño, 15 de xullo de 2025.- O Concello do Porriño leva a cabo un conxunto de actuacións de mellora de infraestruturas nas parroquias de Torneiros, Mosende, Atios e no barrio de Carracido, por un importe total de 153.520,62 euros, financiado integramente pola Deputación de Pontevedra a través do Plan +Provincia 2024 e 2025. As obras inclúen a pavimentación de varios camiños municipais e a execución dunha nova rede de saneamento na Travesía de Novás.

A intervención viaria suporá a mellora de máis dun quilómetro de camiños en Coto do Muiño, A Relva, Contrasto (1 e 2) e O Regueiro, cun orzamento de 125.507,87 euros. O proxecto contempla traballos de limpeza, desbroce e perfilado de cunetas para mellorar a drenaxe, reforzo do firme con zahorra artificial e aglomerado en quente tipo AC-16, e a aplicación dunha capa de rodadura de 5 centímetros en todos os tramos. Tamén se prevé o realce de tapas de rexistro, a renovación da sinalización horizontal e a colocación de novos sinais de STOP.

Os tramos que se van renovar son os seguintes: 368 metros no camiño de Coto do Muíño, no barrio de Carracido; 318 metros en A Relva e 64 e 66 metros nos tramos 1 e 2 de Contrasto, en Torneiros; e 128 metros no camiño do Regueiro, en Mosende. As seccións das vías oscilan entre os 3 e os 5 metros de ancho, adaptándose ás características de cada camiño. Unha vez adxudicadas, as obras contarán cun prazo estimado de execución de dous meses e planificaranse con cortes puntuais de tráfico para minimizar as molestias á veciñanza.

No marco destas actuacións, tamén se leva a cabo unha obra de saneamento na Travesía de Novás, na parroquia de Atios, cun orzamento de 28.012,75 euros. A intervención permitirá dotar de rede de saneamento a catro vivendas mediante a instalación dun colector de 120 metros, tres pozos de rexistro e a repavimentación integral do camiño afectado.

O alcalde do Porriño, Alejandro Lorenzo, destacou que “estas obras son fundamentais para dar resposta ás necesidades das parroquias do noso concello e do barrio de Carracido. Actuar en Coto do Muiño, A Relva, Contrasto, O Regueiro e na Travesía de Novás significa apostar polo rural, pola cohesión territorial e pola calidade de vida da veciñanza que vive nelas ou as utiliza a diario”.

Pola súa banda, o concelleiro Antonio Barros, sinalou que “o barrio de Carracido sempre tivo necesidades que foron demandadas pola veciñanza, especialmente no que respecta ao estado das súas estradas. Agora xa se levaron a cabo varios asfaltados e obras de saneamento, e actualmente estase traballando no acondicionamento de todo o barrio”.

Con estas actuacións, o Concello do Porriño segue a traballar no seu compromiso coa mellora das infraestruturas rurais, a seguridade viaria e o benestar da veciñanza en todas as parroquias do municipio.

Máis de 60 veciños do Cerquido estarán conectados á rede municipal de sumidoiros antes de finais de ano

 

  • O proxecto, valorado en máis de 78.000 euros e financiado pola Deputación de Pontevedra, inclúe melloras no firme dos camiños e a execución dunha cuneta de drenaxe.
  • O prazo para presentar ofertas remata o 21 de xullo.

 

O Porriño, 8 de xullo de 2025.– O Concello do Porriño vén de sacar a licitación a obra de ampliación da rede de saneamento no núcleo do Cerquido, cun orzamento que supera os 78.000 euros, financiados integramente pola Deputación de Pontevedra a través do Plan + Provincia 2025.

As empresas interesadas poderán presentar as súas ofertas ata o 21 de xullo ás 13:00 horas, a través da Plataforma de Contratos Públicos de Galicia.

“Esta actuación dá resposta a unha demanda histórica da veciñanza do Cerquido, que levaba anos solicitando melloras na conexión ao saneamento municipal. Dende o goberno local seguimos apostando por estender as infraestruturas básicas a todos os núcleos de poboación”, sinalou o alcalde, Alejandro Lorenzo.

O proxecto contempla a construción dunha nova rede de saneamento que permitirá conectar máis de 60 veciños da zona ao sistema municipal. Ademais, inclúe a mellora do firme dos camiños municipais afectados e a execución dunha cuneta de drenaxe na marxe dereita da estrada N-550, co obxectivo de facilitar a evacuación das augas pluviais e reforzar a seguridade viaria.

Unha vez iniciados os traballos, está previsto que as obras se executen nun prazo aproximado de oito semanas.

Segundo explicou o concelleiro de Vías e Obras, Ramón Porto, “non só se trata de dotar de saneamento ao Cerquido, senón de aproveitar para mellorar o estado dos camiños municipais, que presentan un notable deterioro. Esta intervención tamén mellorará a accesibilidade e a seguridade para os veciños”.

Esta obra forma parte dunha ampla estratexia que o Concello do Porriño vén desenvolvendo desde 2022 para mellorar a rede de saneamento en todo o termo municipal. Neste período, xa se mobilizaron máis de 4,2 millóns de euros en actuacións similares, grazas á colaboración entre distintas administracións como a Xunta de Galicia, a Deputación de Pontevedra e o Consorcio de Augas do Louro.

Así mesmo, esta actuación contribuirá a seguir avanzando no cumprimento dos obxectivos marcados polo Plan Director de Saneamento, que busca acadar unha cobertura total en todas as parroquias. Aínda quedan zonas pendentes, especialmente en contornos rurais, pero desde o goberno local mantense o compromiso de continuar investindo en obras que melloren a calidade de vida da veciñanza e garantan un desenvolvemento máis sostible e equilibrado para o Porriño.

A CARAVANA MUNICIPAL DO PORRIÑO ARRANCA AS VISITAS ÁS PARROQUIAS CON PARADA EN MOSENDE

 

O Porriño, 27 de xuño de 2025. – O Concello do Porriño inicia hoxe unha nova campaña da súa caravana de atención cidadá, un proxecto que achega os servizos municipais ás parroquias. A primeira parada desta edición celebrouse esta mañá no Centro Cultural de Mosende, onde a veciñanza puido realizar xestións administrativas sen desprazarse ao centro urbano.

A oficina móbil ofrece atención directa en urbanismo, obras públicas, rexistro de documentos, limpeza, saneamento e información xeral, os venres de 9:00 a 13:00 horas.

O Alcalde, Alejandro Lorenzo, salientou que esta iniciativa “constrúe un Concello máis próximo, útil e humano, garantindo que os servizos públicos cheguen a todas as parroquias”.

Calendario de visitas 2025

  • 27 de xuño – Mosende (Centro Cultual)
  • 4 de xullo – Cans (Casa Cultural)
  • 1 de agosto – Atios (Casa Cultural)
  • 22 de agosto – Budiño (A Forna)
  • 29 de agosto – Torneiros (Centro Cultural Alba)
  • 5 de setembro – Pontellas (Casa Cultural)
  • 12 de setembro – Chenlo (Casa Rectoral)
  • 19 de setembro – Carracido (Centro Cultural As Mimosas)

Con esta iniciativa, o Concello do Porriño reafirma o seu compromiso cunha administración próxima, participativa e humana, que escoita e dá protagonismo á súa xente. Queremos que O Porriño sexa o teu encontro.

O Concello do Porriño grava en Cans o segundo episodio do podcast “A historia do teu pobo” e retoma as visitas da caravana ás parroquias

 

O Porriño, 26 de xuño de 2025 .- O Concello do Porriño gravou esta mañá na parroquia de Cans o segundo episodio do podcast “A historia do teu pobo”, unha proposta integrada na Caravana do Concello, a oficina móbil que percorre as parroquias para achegar os servizos públicos ao rural e reforzar a participación cidadá.

Neste novo episodio, conducido polo Alcalde, Alejandro Lorenzo, a veciñanza tivo a oportunidade de escoitar en directo as historias de tres convidados moi especiais: Fermina Fernández, de 100 anos,  que foi costureira, vendedora e traballadora do campo; Juan Maceira, de 94 anos, que foi carpinteiro e empresario carrocero e colabora co Festival de Cans; e Adriano Campos, de 91 anos, veciño de Cans e actor galego en activo de máis idade. As súas respostas, cheas de humor, emoción e sabedoría, emocionaron ás persoas que se achegaron ao torreiro para presenciar a gravación.

Durante a conversa falouse das lembranzas na parroquia, da vida no campo, das festas de antes, dos bailes, das cartas de amor, das anécdotas no lavadoiro… Tamén houbo tempo para reflexionar sobre o valor da cultura, da veciñanza de toda a vida e da importancia de manter viva a memoria do lugar. A gravación rematou cun momento moi especial: unha cantiga tradicional interpretada por un dos protagonistas. 

“Foi un encontro entrañable, cheo de verdade. Fermina, Juan e Adriano representan a historia viva de Cans e do Porriño. Escoitalos é un privilexio e un deber, porque nestas historias está o noso ADN como pobo”, sinalou o alcalde Alejandro Lorenzo.

A gravación deste podcast enmárcase no percorrido da Caravana municipal, que retoma as visitas ás parroquias a partir deste venres, 27 de xuño. A primeira parada será no Centro Cultural de Mosende. A primeira parada A oficina móbil estará dispoñible os venres, en horario de 9:00 a 13:00 horas, ofrecendo atención directa para facer trámites, rexistros, peticións… sen necesidade de desprazarse ao centro urbano.

O episodio completo estará dispoñible próximamente nas redes sociais do Concello. Con esta dobre iniciativa, caravana e podcast, o Concello do Porriño reafirma o seu compromiso cunha administración próxima, humana e participativa, que escoita, recolle e comparte as voces da súa xente.

O Porriño contará con 16 fogueiras para celebrar a noite de San Xoán

 

O Porriño, 23 de xuño de 2025.- O Concello do Porriño xa ten todo preparado para a celebración da noite de San Xoán, unha cita marcada no calendario festivo e cultural do municipio, cun total de 16 fogueiras autorizadas. Trátase dunha das noites máis emblemáticas do ano, onde tradición e seguridade van da man para garantir unha xornada sen incidentes.

Das fogueiras autorizadas, oito están organizadas por entidades veciñais e culturais, concretamente pola Asociación Comisión de Festas da Costeira de Mosende, a Asociación Cultural A Forna de Budiño, a Asociación Cultural Cruz de Budiño, a Asociación Cultural As Mimosas de Carracido, a Asociación de Festas San Benito Albarín, a Asociación de Veciños O Castelo de Cans, o Círculo Recreativo Cultural e a Asociación de Veciños de San Benito e San Sebastián, situada no centro urbano do Porriño. Xunto a estas, súmanse oito fogueiras promovidas por particulares que contan coas correspondentes autorizacións municipais.

O Alcalde, Alejandro Lorenzo, anima a toda a veciñanza a participar con entusiasmo pero tamén con responsabilidade: “Queremos que esta noite sexa un punto de encontro para celebrar o inicio do verán, pero tamén unha festa segura. Desde o Concello realizamos un importante labor de prevención, mais é fundamental a colaboración cidadá para evitar calquera risco”.

Medidas de seguridade para as fogueiras 

O Concello lembra que todas as fogueiras deberán instalarse en espazos abertos, afastados de vexetación e de calquera instalación eléctrica ou telefónica, mantendo unha distancia mínima de 15 metros respecto a edificacións ou árbores. A estrutura non poderá exceder os 4 metros de diámetro nin os 2 metros de altura, e os asistentes deberán respectar unha distancia de seguridade equivalente ao tamaño da fogueira. Só se permitirá a queima de madeira natural, como leña, polas ou toros, estando terminantemente prohibido o uso de plásticos, pneumáticos, sprays ou calquera material que desprenda gases tóxicos ou supoña un perigo.

As persoas solicitantes dos permisos serán as responsables da vixilancia e extinción total da fogueira, que non poderá quedar desatendida en ningún momento. O Concelleiro de Seguridade, Abel Estévez, destaca que varias áreas municipais están implicadas neste dispositivo, desde a Policía Local e Protección Civil, ata os servizos de limpeza, desbroce, colocación de contedores, iluminación e baños portátiles, garantindo así unha cobertura integral antes, durante e despois da celebración.

O Porriño fai historia co maior apoio económico ás Comunidades de Augas, cun total de 245.000 euros en subvencións entre o Concello e a Deputación de Pontevedra

 

  • O apoio institucional busca reforzar a igualdade de servizos entre o rural e o urbano, ademais de recoñecer o labor altruísta e esencial que desenvolven estas comunidades.

O Porriño, 20 de xuño de 2025.– O Concello do Porriño reafirma o seu compromiso coa veciñanza e co desenvolvemento sostible das súas parroquias e barrios cun investimento histórico de 175.000 euros en subvencións destinadas a todas e cada unha das comunidades de augas do municipio. Esta achega, a máis elevada da historia porriñesa neste eido, supón un respaldo sen precedentes ao traballo das comunidades de augas, entidades fundamentais para garantir o acceso á auga potable e ao saneamento en moitas zonas do rural.

A este esforzo súmase a colaboración da Deputación de Pontevedra, que este ano destinou 70.000 euros adicionais para apoiar a diversas comunidades de augas do Porriño, reforzando así o compromiso das administracións públicas coa xestión comunitaria da auga. Con motivo desta achega, o deputado provincial Javier Tourís visitou onte o noso municipio, onde tivo a oportunidade de coñecer de primeira man o traballo realizado por estas entidades e os proxectos que recibiron financiamento provincial.

Durante a visita, Tourís destacou o papel crucial que xogan as comunidades de augas como exemplo de organización veciñal e solidariedade, xa que están xestionadas por persoas que traballan de forma totalmente altruísta co único obxectivo de garantir un servizo esencial para o benestar das súas parroquias.

O alcalde do Porriño, Alejandro Lorenzo, manifestou a importancia das comunidades de augas no municipio, especialmente nas zonas onde non chega a rede xeral. “As comunidades de augas son unha peza clave para o funcionamento e a calidade de vida en moitas das zonas do Porriño”, afirmou o rexedor. A súa labor abrangue dende a captación e almacenamento da auga ata o mantemento das infraestruturas e o seu correcto tratamento, coidando tamén o medio ambiente e fomentando un uso responsable dos recursos hídricos.

Desde o Concello quérese poñer en valor o papel destas entidades, formadas por veciños e veciñas que, de maneira desinteresada, contribúen a garantir o acceso á auga potable en moitas parroquias. “O traballo incansable das persoas que forman parte destas comunidades é digno de recoñecemento. Son auténticos exemplos de civismo, cooperación e compromiso coa veciñanza”, sinalou Lorenzo.

Neste sentido, o alcalde subliñou a importancia do apoio institucional para garantir a continuidade e mellora destes servizos. “O apoio económico das administracións non é só un recoñecemento merecido, senón tamén unha necesidade para garantir que todas as parroquias do Porriño dispoñan dunha auga de calidade, segura e xestionada de forma eficiente”, concluíu.

Este investimento de 245.000 euros entre o Concello e a Deputación de Pontevedra supón un paso adiante na loita contra o despoboamento, na igualdade de servizos entre o rural e os núcleos urbanos e na posta en valor do traballo colectivo como ferramenta de transformación social.

 

 

A caravana do Concello do Porriño retoma as visitas ás parroquias coa estrea do podcast “A historia do teu pobo”

 

O Porriño, 17 de xuño de 2025.- O Concello do Porriño retoma dende o venres 27 de xuño as visitas ás parroquias coa súa oficina municipal móbil, unha caravana pioneira que dende o ano pasado achegando os servizos da administración local ao rural. Este ano, como novidade, o Alcalde Alejandro Lorenzo incorpora ao percorrido unha proposta innovadora: a gravación dun podcast coa veciñanza, que leva por título A historia do teu pobo”.

O obxectivo da caravana segue a ser o mesmo: facilitar a atención directa nas parroquias en cuestións como urbanismo, limpeza, obras públicas, rexistro de documentos ou saneamento, sen necesidade de desprazarse ao centro urbano. A oficina móbil visitará un punto diferente os venres en horario de 9:00 a 13:00 h.

Queremos que achegar o Concello á todos, que non só chegue en papel ou por ventá, senón que tamén se escoite, que se sinta e que quede para a historia do Porriño. Por iso nace este podcast, para dar voz a quen fixo e fai Porriño cada día”, explicou o alcalde. O primeiro episodio gravouse esta mañá na Praza do Concello e contou coa participación de Juaniña, veciña moi querida no municipio, que vén de cumprir 100 anos e foi recentemente homenaxeada cunha rúa co seu nome. Durante a conversa, Juaniña abriunos o seu corazón e compartiu lembranzas, anécdotas e consellos de vida cargados de historia e emoción.

A historia do teu pobo” estará dispoñible proximamente nas redes sociais oficiais do Concello do Porriño, para que toda a veciñanza poida escoitar e compartir estes encontros que poñen en valor a identidade e a memoria viva das nosas parroquias.

Con esta iniciativa, o Concello do Porriño reafirma o seu compromiso cunha administración próxima, participativa e humana, que escoita e dá protagonismo á súa xente. Queremos que O Porriño sexa o teu encontro.

 

O Porriño presenta a súa candidatura ao Plan de Actuación Integrado (PAI) para optar aos fondos FEDER de desenvolvemento urbano sostible

 

  • Un investimento de 15 millóns de euros que permitirá transformar O Porriño cara a un modelo urbano máis sostible e inclusivo
  • A integración de Torneiros co centro de O Porriño será unha realidade grazas a unha mellor mobilidade, conexións máis eficientes e espazos urbanos que favorezan unha vila máis cohesionada e accesible para todos.

 

O Porriño deu hoxe un paso fundamental cara a un modelo de desenvolvemento urbano máis sostible e equilibrado coa presentación da súa candidatura ao Plan de Actuación Integrado (PAI), no marco da convocatoria FEDER de Desenvolvemento Urbano Sostible promovida polo Ministerio de Facenda. O acto tivo lugar na Casa Consistorial e contou coa presenza do alcalde, Manuel Alejandro Lorenzo Alonso, quen subliñou a importancia estratéxica deste proxecto para o municipio.

“O Porriño ten unha oportunidade única para transformar e integrar de xeito sostible os seus espazos urbanos, reducindo desigualdades e fomentando a inclusión social e económica. Con esta candidatura, aspiramos a obter un financiamento de 15 millóns de euros que nos permitirá desenvolver iniciativas clave para mellorar a calidade de vida da nosa cidadanía”, declarou o rexedor.

O PAI de O Porriño estrutúrase en tres eixos fundamentais: a mellora da calidade urbana e ambiental, a inclusión social e a dinamización económica. Dentro deste marco, contémplase a transformación do espazo público de Torneiros, mellorando a seguridade e accesibilidade, soterrando a liña de alta tensión, potenciando a mobilidade sostible e creando eixes verdes. Tamén inclúe a mellora do Centro Multiusos de Torneiros e a implementación dun programa de Formación Dual en colaboración coas empresas locais, ademais da creación dunha Aula Virtual para a inclusión dixital.

O proxecto contempla ademais a implantación dunha liña de transporte eléctrico municipal, a creación dunha app para a xestión do transporte público e a mellora da conectividade peonil entre Torneiros e O Porriño. En termos de resiliencia ambiental, prevese a creación de espazos naturais multifuncionais para a redución da vulnerabilidade fronte a inundacións, así como a recuperación do patrimonio etnográfico do río Louro.

A dinamización cultural tamén é unha prioridade, polo que se propón a ampliación do Auditorio Municipal, a creación dunha nova sala de lectura e espazo TIC, a mellora dos espazos culturais e a adaptación da Rúa José Fernández López para fomentar a mobilidade peonil.

O investimento total destas actuacións ascende a 15 millóns de euros. “Con esta proposta, O Porriño aposta por un futuro sostible, moderno e inclusivo, garantindo unha mellor calidade de vida para todos os seus habitantes”, concluíu o alcalde.

A candidatura está agora en mans do Ministerio de Facenda, que avaliará os proxectos presentados para decidir a asignación dos fondos FEDER. O goberno municipal confía en que a iniciativa de O Porriño sexa seleccionada, permitindo a execución dunha estratexia de desenvolvemento urbano sostible que marque un antes e un despois no municipio.